PSZCZOŁA A ŚRODOWISKO

II ogólnopolska konferencja Wpływ pszczół na środowisko i środowiska na pszczoły Warszawa, 8 kwietnia 2016 Ogólnopolski Konkurs Pszczelarz Roku II edycja 4 Redakcja: dr inż. Joanna Pawłowska-Tyszko, dr inż. Adam Oler Wydawca: Fundacja Edukacji Ekonomicznej i Rozwoju Obszarów Wiejskich Pauliny, ul. Kasztanowa 4, 86-022 Dobrcz biuro: ul. Toruńska 30/45, 85-023 Bydgoszcz, tel. 52 376 42 20 pszczelarzroku@feeirow.pl, biuro@feeirow.pl, http: www.feeirow.pl ISBN 97-83-944819-0-2 Organizator: Fundacja Edukacji Ekonomicznej i Rozwoju Obszarów Wiejskich Partner Konkursu: Polski Związek Pszczelarski Współorganizator Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Konferencji : Patronat Honorowy: Krzysztof Jurgiel Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Stanisław Kowalczyk Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno –Spożywczych Patronat Konferencji: prof. dr hab. Alojzy Szymański JM Rektor SGGW prof. dr hab. Wanda Olech-Piasecka Dziekan Wydziału Nauk o Zwierzętach SGGW dr hab. Jarosław Gołębiewski Dziekan Wydziału Nauk Ekonomicznych SGGW Patronat medialny: miesięcznik Pszczelarz Polski 5 Spis treści Wypowiedź Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi 6 Wypowiedź Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych 8 Wypowiedź Rektora Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 10 Wypowiedź Zarządu Fundacji Edukacji Ekonomicznej i Rozwoju Obszarów Wiejskich 12 Wypowiedź Prezesa Agencji Rynku Rolnego 15 Woyke Jerzy Wpływ środowiska na kształt gniazd pszczół olbrzymich i skalnych 17 Wilde Jerzy Polskie pszczelarstwo wobec zagrożeń związanych z działalnością człowieka 23 Strachecka Aneta, Paleolog Jerzy Biochemiczne bariery obronne u pszczoły miodnej 29 Kołtowski Zbigniew Pożytki pszczele – być albo nie być dla pszczół i pszczelarza 33 Ogólnopolski Konkurs PSZCZELARZ ROKU 39 Finaliści II edycji Konkursu 40 Laureaci II edycji Konkursu 43 Sponsorzy i partnerzy Konkursu 45 6 Krzysztof Jurgiel Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 7 Szanowni Państwo! II Ogólnopolska Konferencja pt. „Wpływ pszczół na środowisko i środowiska na pszczoły” odbywa się w siedzibie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Już ten drobny fakt pokazuje jak ważną uwagę przywiązujemy do tego tematu. Chociaż teoretycznie wszyscy zdajemy sobie sprawę ze znaczenia i roli pszczół w naszym życiu, a zwłaszcza w produkcji roślinnej, to w praktyce okazuje się, że nie zawsze tak jest. Przypominamy sobie o nich głównie wówczas, gdy spożywamy miód, albo słyszymy ich brzęczenie. To zdecydowanie za mało. W społecznej świadomości powinna być zakorzeniona wiedza na temat roli tych pożytecznych owadów. Bez nich trudno sobie wyobrazić prawidłowe funkcjonowanie całych ekosystemów. Postępujący rozwój techniczny i technologiczny, a czasem nadmierna wiara w nowoczesne środki chemiczne używane w rolnictwie sprawiają, że tracimy z pola widzenia rzeczywistą rolę pszczół w środowisku naturalnym, w tym w rolnictwie. Masowe wymieranie pszczół, z którym mieliśmy do czynienia w ostatnich latach oraz alarmujące informacje przekazywane przez pszczelarzy – pasjonatów i naukowców – spowodowały wzrost zainteresowania tą tematyką. Jest to niezwykle istotne. Wszyscy musimy mieć świadomość wzajemnego oddziaływania pszczół na środowisko, a także i środowiska na pszczele rodziny. Jestem przekonany, że II Ogólnopolska Konferencja pt. „Wpływ pszczół na środowisko i środowiska na pszczoły” przyniesie wiele ważnych informacji oraz propozycji przeciwdziałania niekorzystnym zjawiskom. Podczas Konferencji zostaną ogłoszone wyniki II edycji Ogólnopolskiego Konkursu PSZCZELARZ ROKU, którego celem jest integrowanie środowiska hodowców pszczół oraz ukazywanie roli pszczelarstwa w rolnictwie i ochronie różnorodności biologicznej. Te dwa wydarzenia z pewnością przyczyniają się do promocji pszczelarstwa i zwrócenia szerszej uwagi na występujące zagrożenia. Jest to bardzo istotne, gdyż Polska ma wiele osiągnięć w tej dziedzinie. Posiadamy wielowiekową tradycję nie tylko w zakresie produkcji miodu i produktów wytwarzanych na jego bazie, ale także liczne osiągnięcia w rozwoju współczesnego, światowego pszczelarstwa. Życzę owocnych obrad, ciekawych dyskusji i wypracowania korzystnych rozwiązań. Laureatom II edycji Ogólnopolskiego Konkursu PSZCZELARZ ROKU składam serdeczne gratulacje wierząc, że w ich ślady pójdzie wielu następców. Krzysztof Jurgiel Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 8 Szanowni Państwo! Miód jako produkt naturalny i nieprzetworzony jest artykułem wysoko cenionym przez konsumentów z uwagi na swoje właściwości odżywcze oraz bogate walory smakowe. Od dawna miód zajmuje szczególne miejsce w diecie ludzi. Jest cennym źródłem bardzo wielu składników. Może mieć również zastosowanie wspomagające profilaktykę wielu schorzeń. Produkcja miodu w Polsce stanowi już pewnego rodzaju tradycję. Zwyczaj ten podtrzymywany jest szczególnie przez polskie, wielopokoleniowe gospodarstwa pasieczne. Sposoby pozyskiwania miodu pozostają niezmienione od lat. Wszystkie produkty wytwarzane w polskich pasiekach mają wysoką wartość i mogą stanowić źródło dochodu. Warto również wspomnieć o ogromnym znaczeniu samej hodowli pszczół, które odgrywają niezmiernie istotna rolę w przyrodzie, a także w uprawie roślin. Dlatego też pszczelarz to o wiele więcej niż producent miodu. Obecnie na rynku dostępny jest szeroki asortyment miodów w zależności od smaku, barwy, właściwości i pochodzenia. Pomimo, że w sprzedaży znajdziemy miody lub mieszanki miodów pochodzące z różnych stron świata, polski konsument nadal najbardziej ceni sobie miód pochodzący z pasiek znajdują- cych się na terenie naszego kraju. Polska może pochwalić się wspaniałymi miodami odmianowymi, takimi jak miód: rzepakowy, gryczany, lipowy, akacjowy, czy wrzosowy. Należy tutaj również wymienić wartościowe miody spadziowe. Stanisław Kowalczyk Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych 9 Pszczelarze wychodząc naprzeciw oczekiwaniom konsumentów starają się zapewnić właściwą jakość miodu oraz zaprezentować ten produkt w odpowiedni sposób. Wielu producentów oddaje swój miód do badań, aby otrzymać potwierdzenie jakości produktu. Pszczelarze uczestniczą również w licznych konkursach promujących polski miód i jego jakość. Należy podkreślić, że przyjęte przez Polskę regulacje prawne dotyczące jako- ści handlowej miodu implementują przepisy dyrektywy UE. Celem tych przepisów jest zapewnienie, że miód znajdujący się w obrocie spełnia podstawowe wymagania jakościowe. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, realizując zadania określone w ustawie o jakości handlowej artykułów rolno-spo- żywczych oraz w innych przepisach, nadzoruje rynek miodu przeprowadzając ogólnokrajowe kontrole w zakresie jakości handlowej tego produktu. Celem kontroli prowadzonych przez Inspekcję JHARS jest zapobieganie wprowadzaniu do obrotu miodu niespełniającego wymagań oraz umożliwianie konsumentom dokonywania wyboru dobrego jakościowo i prawidłowo oznakowanego produktu. Inspekcja JHARS zwraca szczególną uwagę czy nie są stosowane praktyki handlowe mające na celu zafałszowanie miodu przez podanie w oznakowaniu informacji niezgodnych z prawdą, w tym dotyczących pochodzenia. W 2015 roku Inspekcja JHARS uczestniczyła również w skoordynowanym planie kontroli miodu Komisji Europejskiej. Z uwagi na fakt, że miód jest ważnym produktem w diecie Komisja Europejska zwróciła się do państw członkowskich o przeprowadzenie kontroli miodu w celu ustalenia skali występowania oszukańczych praktyk przy wprowadzaniu do obrotu tego produktu. W ramach planu kontroli pobrano 2 237 próbek miodów w 28 państwach członkowskich oraz w Norwegii i Szwajcarii. Próbki poddano kontroli weryfikacji pochodzenia geograficznego i botanicznego oraz badaniom laboratoryjnym w zakresie wybranych parametrów fizykochemicznych i zawartości cukrów obcego pochodzenia. Nieprawidłowości stwierdzono w przypadku 19% przebadanych próbek. Niezgodności dotyczyły: wskazania nieprawdziwego pochodzenia botanicznego miodu (7%), zafałszowania cukrem (6%), niewłaściwych parametrów fizykochemicznych (2%) oraz wskazania nieprawdziwego pochodzenia geograficznego (2%). W Polsce w ramach ww. działań do kontroli pobrano łącznie 100 próbek miodu. Nieprawidłowości stwierdzono w przypadku 8% przebadanych próbek. Działalność Inspekcji JHARS to nie tylko realizacja zadań związanych z urzę- dową kontrolą, ale również prowadzenie rzetelnej polityki informacyjnej, kierowanej zarówno do producentów i przedsiębiorców sektora rolno-spożywczego jak i do konsumentów. Mam nadzieję, że objęcie przez GIJHARS patronatem II edycji Ogólnopolskiego Konkursu PSZCZELARZ ROKU przyczyni się do propagowania wiedzy z zakresu jakości miodu oraz wymagań prawa żywnościowego. Stanisław Kowalczyk Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych